Yeni Suriye anayasa beyannamesinin tam metni!

Suriye Arap Cumhuriyeti Anayasal Beyannamesi

Başlangıç

Önemli bir günün şafağında zafer sabahı geldi ve Suriye, baskı ve zulmün sona erdiği, adalet, haysiyet ve gerçek vatandaşlık üzerine kurulu modern bir devlet inşa etme umudunun yeniden canlandığı yeni bir döneme girdi. Baas Partisi tarafından dayatılan totaliter bir rejimin iktidarı tekeline alması, haklara el koyması ve devlet kurumlarını dağıtan, anayasanın içini boşaltan ve hukuku bir baskı ve köleleştirme aracına dönüştüren baskıcı, otoriter bir yönetim oluşturması nedeniyle, altmış yıl boyunca despotizm Suriyelilerin göğsünde ağır bir yük olarak durdu. Bu yıllar karanlık ve kasvetli bir dönemdi. İnsanlar özgürlüklerini ve onurlarının iadesini talep ederek ayaklandılar, ancak Esed rejimi tarafından sistematik öldürme, kapsamlı yıkım, acımasız işkence, zorla yerinden etme, boğucu kuşatmalar ve sivillerin doğrudan hedef alınmasıyla karşılandılar. Bazen patlayıcı varillerle bazen de kimyasal silahlarla evleri sakinlerinin başlarına yıkıldı. Savaş suçu, insanlığa karşı suç ve soykırım teşkil eden bu suçlar, insani değerlerin ve uluslararası yasaların açık bir ihlalini temsil etmektedir.

Yine de Suriye halkı sarsılmaz inancı, sarsılmaz iradesi ve efsanevi direnciyle teslim olmadı. Yaklaşık on dört yıl süren ve Suriye'nin özgür evlatlarının kanlarını ve fedakarlıklarını ortaya koyarak despotizmin mirasını silip süpürdüğü büyük devrimlerini yeni bir şafak doğana kadar sürdürdüler ve 8 Aralık 2024'te Şam'ın üzerinde parlayan kurtuluş güneşi, mücrim Esed rejimi ve destekçilerinin döneminin sona erdiğini ilan etti. Bu zafer, Suriye devriminin zaferini ve halkın kendi toprakları üzerinde karar verme yetkisini ve egemenliğini geri kazandığını belgeleyen tarihi bildirinin yayınlandığı Zafer Konferansı'nda resmen ilan edildi.

Bugün, vatan halkına geri dönmüş ve onlar da vatanın temellerini yeniden inşa etmek ve sınırlarını korumak üzere vatana geri dönmüşken, tarihi sorumluluk bu zaferi pekiştirerek, adaletin temellerini atarak, trajedinin tekrarlanmamasını sağlayarak ve gelecek nesilleri yeni bir despotizmden koruyarak mücadele yolculuğunu tamamlamayı gerektirmektedir. Bu ulusal görevden hareketle, Suriye toplumunun çeşitli bileşenleri arasında özgürlük ortamında yürütülen yoğun diyaloglar ve Suriye'nin geleceğine ilişkin yapıcı görüş alışverişinin ardından Ulusal Diyalog Konferansı toplanmıştır. Konferansın 25 Şubat 2025 tarihinde açıklanan sonuçları, aralarında en önemlilerinin de bulunduğu temel konularda ulusal mutabakatı ifade etmiştir:

• Suriye'nin, topraklarının ve halkının birliğinin ve bütünlüğünün korunması.

• Geçiş dönemi adaletinin sağlanması ve mağdurların mağduriyetlerinin giderilmesi.

• Vatandaşlık, özgürlük, haysiyet ve hukukun üstünlüğüne dayalı bir devlet inşa edilmesi.

• Geçiş döneminde ülke işlerinin iyi yönetişim ilkelerine göre düzenlenmesi.

Suriye toplumunu çeşitliliği ve medeniyet mirasıyla öne çıkaran köklü ve özgün değerlere, sağlam ulusal ve insani ilkelere dayanarak ve başta 1950 Anayasası (Bağımsızlık Anayasası) olmak üzere önceki Suriye anayasalarının ruhundan ilham alarak sağlam anayasal yönetimin temellerini atma arzusuyla, Devlet Başkanı, 29 Aralık 2024 tarihinde yayınlanan ve bu bildirgenin sağlam bir temeli olarak kabul edilen Suriye Devrimi Zaferi Bildirgesi'nde öngörülenlerin uygulanması amacıyla, giriş bölümü bu bildirgenin ayrılmaz bir parçası olan aşağıdaki Anayasal Bildirgeyi yayınlar.

Birinci Bölüm: Genel Hükümler

Madde 1

Suriye Arap Cumhuriyeti tam egemenliğe sahip bağımsız bir devlettir. Coğrafi ve siyasi olarak bölünmez bir bütündür ve hiçbir parçasından feragat edilemez.

Madde 2

Devlet, güçler ayrılığı ilkesine dayalı, vatandaşa özgürlük ve haysiyet sağlayan bir siyasi sistem kurar.

Madde 3

Devlet Başkanı'nın dini İslam'dır ve İslam hukuku yasamanın temel kaynağıdır.

İnanç özgürlüğü korunur, devlet tüm semavi dinlere saygı gösterir ve kamu düzenini bozmamak kaydıyla tüm dini ayinleri gerçekleştirme özgürlüğünü garanti eder.

Dini toplulukların kişisel statüleri yasalara uygun olarak korunur ve bunlara saygı gösterilir.

Madde 4

Arapça devletin resmi dilidir.

Madde 5

Şam, Suriye Arap Cumhuriyeti'nin başkentidir, devletin amblemi/arması ve milli marşı kanunla belirlenir.

Madde 6

Suriye bayrağı aşağıdaki gibidir:

Bayrak dikdörtgen şeklinde olup, yüksekliği genişliğinin üçte ikisine eşittir.

Üç eşit yatay şeritten oluşur: Üstte yeşil, ortada beyaz ve altta siyah.

Beyaz şeridin ortasında üç kırmızı yıldız bulunur.

Madde 7

Devlet, Suriye topraklarının birliğini korur, bölünme ve ayrılma çağrılarını suç sayar ve dış müdahale arayışını veya dış güçlere bel bağlamayı yasaklar.

Devlet, bir arada yaşamayı ve toplumsal istikrarı teşvik eder, iç barışı korur ve fitne, bölünme ve şiddete teşvik biçimlerini önler.

Devlet, Suriye toplumunun tüm bileşenleriyle kültürel çeşitliliğini ve tüm Suriyelilerin kültürel ve dilsel haklarını güvence altına alır.

Devlet yolsuzlukla mücadeleyi güvence altına alır.

Madde 8

Devlet, Suriye'deki yeniden inşa sürecini desteklemek için ülkeler ve ilgili kuruluşlarla koordinasyon sağlamaya çalışır.

Devlet, mültecilerin, yerinden edilmiş kişilerin ve zorla yerinden edilen herkesin gönüllü geri dönüşünü kolaylaştırmak için ülkeler ve uluslararası kuruluşlarla koordinasyon içinde çalışır.

Devlet, hak ve özgürlüklere saygı göstererek şiddet içeren aşırıcılığın her türü ve biçimiyle mücadele etmeye kararlıdır.

Madde 9

Ordu, hukukun üstünlüğüne ve insan haklarının korunmasına uygun olarak ülkeyi korumak, güvenliğini ve bütünlüğünü muhafaza etmek ve topraklarının birliğini korumakla görevli ulusal, profesyonel bir kurumdur.

Orduyu sadece devlet kurabilir. Herhangi bir kişi, kuruluş ya da grubun askeri ya da paramiliter oluşumlar kurması yasaktır ve silah bulundurmak devletin tekelindedir.

Madde 10

Vatandaşlar ırk, din, cinsiyet veya soy ayrımı yapılmaksızın hak ve ödevler bakımından kanun önünde eşittir.

Madde 11

Ulusal ekonomi, sosyal adaleti, kapsamlı ekonomik kalkınmayı, üretim artışını ve vatandaşlar için yaşam standartlarının iyileştirilmesini amaçlar.

Ulusal ekonomi adil ve serbest rekabet ilkesine ve tekellerin yasaklanmasına dayanır.

Devlet yatırımları teşvik eder ve yatırımcıları cazip bir yasal ortamda korur.

İkinci Bölüm: Haklar ve Özgürlükler

Madde 12

Devlet, insan haklarını ve temel özgürlükleri korur ve vatandaşların hak ve özgürlüklerini güvence altına alır.

Suriye Arap Cumhuriyeti tarafından onaylanan insan haklarına ilişkin uluslararası antlaşma, sözleşme ve anlaşmalarda öngörülen tüm hak ve özgürlükler bu Anayasal Beyanname'nin ayrılmaz bir parçası olarak kabul edilir.

Madde 13

Devlet; düşünce, ifade, basın, yayın ve basın özgürlüğünü güvence altına alır.

Devlet, özel hayatın kutsallığını korur ve bu konudaki her türlü ihlal kanunla cezalandırılır.

Vatandaşlar seyahat özgürlüğüne sahiptir ve hiçbir vatandaş sürgün edilemez veya anavatanlarına dönmeleri engellenemez.

Madde 14

Devlet, yeni bir yasaya uygun olarak, siyasi katılım ve ulusal temeller üzerinde parti kurma hakkını korur.

Devlet, derneklerin ve sendikaların faaliyetlerini güvence altına alır.

Madde 15

Çalışmak her vatandaş için bir haktır ve devlet vatandaşlar arasında fırsat eşitliği ilkesini güvence altına alır.

Madde 16

Özel mülkiyet hakkı korunur, kamu yararı ve adil tazminat olmaksızın kamulaştırılamaz.

Kamu mülkiyeti korunur, tüm doğal kaynaklar ve zenginlikleri kamu malıdır ve devlet bunları korur, işletir ve toplum yararına yatırım yapar.

Madde 17

Ceza şahsidir, suçlar ve cezalar ancak kanunla belirlenir.

Dava açma, savunma ve temyiz hakkı kanunla korunur ve kanunlar herhangi bir eylemi veya idari kararı yargı denetiminden muaf tutamaz.

Sanık, suçluluğu kesinleşmiş bir yargı kararıyla sabit oluncaya kadar masumdur.

Madde 18

Devlet insan onurunu ve vücut bütünlüğünü korur ve zorla kaybetmeyi, fiziksel ve psikolojik işkenceyi yasaklar ve işkence suçları zaman aşımına tabi değildir.

Suç üstü halleri dışında, hiç kimse yargı kararı olmaksızın tutuklanamaz, alıkonulamaz veya özgürlüğü kısıtlanamaz.

Madde 19

Evlerin dokunulmazlığı vardır ve yasada belirtilen durumlar dışında evlere girilemez veya evler aranamaz.

Madde 20

Aile toplumun çekirdeğidir ve devlet aileyi korumayı taahhüt eder.

Madde 21

Devlet, kadınların toplumsal statüsünü korur, aile ve toplum içindeki saygınlıklarını ve rollerini güvence altına alır, eğitim ve çalışma haklarını garanti eder.

Devlet, kadınların sosyal, ekonomik ve siyasi haklarını güvence altına alır ve onları her türlü baskı, adaletsizlik ve şiddetten korur.

Madde 22

Devlet, çocukları sömürü ve istismardan korumak için çalışır ve onların eğitim ve sağlık haklarını güvence altına alır.

Madde 23

Devlet, bu bölümde ana hatlarıyla belirtilen hak ve özgürlükleri korur ve bunlar ancak kanunla düzenlenebilir. Bunların kullanılması; ulusal güvenlik, toprak bütünlüğü, kamu güvenliği, kamu düzeninin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi veya genel sağlık ve ahlakın korunması için gerekli sınırlamalara tabi tutulabilir.

Üçüncü Bölüm: Geçiş Sürecinde Yönetişim Sistemi

I: Yasama Yetkisi

Yasama yetkisi Halk Meclisi tarafından kullanılır.

Madde 24

Devlet Başkanı, Halk Meclisi üyelerini seçmek üzere bir yüksek komite oluşturur.

Yüksek komite, Halk Meclisi üyelerinin üçte ikisini seçen yardımcı seçim organlarının oluşturulmasını denetler.

Devlet Başkanı, adil temsil ve yeterliliği sağlamak için Halk Meclisi üyelerinin üçte birini atar.

Madde 25

Bir Halk Meclisi üyesi, meclis üyelerinin üçte iki çoğunluğu olmaksızın görevden alınamaz.

Halk Meclisi üyeleri parlamenter dokunulmazlığa sahiptir.

Madde 26

Halk Meclisi, kalıcı bir anayasanın kabul edilmesine ve buna uygun olarak yeni yasama seçimlerinin yapılmasına kadar yasama yetkisini kullanır.

Halk Meclisi'nin görev süresi otuz aydır ve bu süre yenilenebilir.

Madde 27

Halk Meclisi üyeleri Devlet Başkanı önünde yemin ederler ve yemin aşağıdaki gibidir:

"Görevlerimi dürüst ve samimi olarak yerine getireceğime Azim olan Allah adına yemin ederim."

Madde 28

Halk Meclisi ilk oturumunda gizli oyla ve oy çokluğuyla bir başkan, iki başkan yardımcısı ve bir genel sekreter seçer. En yaşlı üye seçime kadar ilk oturuma başkanlık eder.

Madde 29

Halk Meclisi, ilk oturumundan itibaren bir ay içinde iç tüzüğünü hazırlar.

Madde 30

1. Halk Meclisi aşağıdaki görevleri üstlenir:

a. Kanunları önermek ve onaylamak.

b. Önceki yasaları değiştirmek veya yürürlükten kaldırmak.

c. Uluslararası anlaşmaları onaylamak.

d. Devletin genel bütçesini onaylamak.

e. Genel af ilan etmek.

f. Üyelerinden birinin istifasını kabul veya reddetmek veya iç tüzüğüne uygun olarak dokunulmazlığını kaldırmak.

g. Bakanlar için dinleme oturumu düzenlemek.

2. Halk Meclisi oy çokluğuyla karar alır.

II. Yürütme Yetkisi

Madde 31

Devlet Başkanı ve bakanlar, bu Anayasal Beyanname'de öngörülen sınırlar dahilinde yürütme yetkisini kullanırlar.

Madde 32

Devlet Başkanı, ordunun ve silahlı kuvvetlerin başkomutanıdır ve ülkenin işlerini yönetmek, birliğini ve toprak bütünlüğünü korumak ve halkın çıkarlarını korumaktan sorumludur.

Madde 33

Devlet Başkanı, Halk Meclisi önünde anayasal yemini eder ve yemin aşağıdaki gibidir:

"Devletin egemenliğini, ülkenin birliğini, topraklarının bütünlüğünü ve kararlarının bağımsızlığını sadakatle koruyacağıma, savunacağıma, yasalara saygı göstereceğime, halkın çıkarlarını gözeteceğime ve onlar için onurlu bir yaşam sağlamak, aralarında adaleti gerçekleştirmek ve asil değerler ve erdemli ahlakı tesis etmek için tüm samimiyet ve dürüstlükle çaba göstereceğime Azim olan Allah adına yemin ederim."

Madde 34

Devlet Başkanı bir veya daha fazla Devlet Başkanı yardımcısı atar, yetkilerini belirler, görevden alır ve istifalarını kabul eder. Devlet Başkanlığı makamının boşalması halinde, birinci Devlet Başkanı yardımcısı Devlet Başkanı'nın yetkilerini üstlenir.

Madde 35

1. Devlet Başkanı bakanları atar, görevlerine son verir ve istifalarını kabul eder.

2. Bakanlar Devlet Başkanı önünde yemin ederler ve yemin aşağıdaki gibidir:

"Görevlerimi dürüst ve samimi olarak yerine getireceğime Azim olan Allah adına yemin ederim."

Madde 36

Devlet Başkanı, kanunlara uygun olarak yürütme, düzenleme ve denetleme kararnameleri ile Devlet Başkanlığı emirleri ve kararları çıkarır.

Madde 37

Devlet Başkanı devleti temsil eder ve ülkeler ve uluslararası kuruluşlarla yapılan anlaşmaların nihai olarak imzalanmasından sorumludur.

Madde 38

Devlet Başkanı yabancı ülkelerdeki diplomatik misyon şeflerini atar ve görevden alır ve yabancı diplomatik misyon şeflerinin Suriye Arap Cumhuriyeti'ne akreditasyonunu kabul eder.

Madde 39

1. Devlet Başkanı kanun teklif etme hakkına sahiptir.

2. Devlet Başkanı, Halk Meclisi tarafından onaylanan yasaları yayınlar. Devlet Başkanı bu yasalara, Meclisten alınmalarından itibaren bir ay içinde gerekçeli bir kararla itiraz etme hakkına sahiptir. Meclis itiraz halinde bu yasaları yeniden görüşür. Yasalar, itiraz halinde, Halk Meclisi'nin üçte iki çoğunluğu olmaksızın onaylanamaz. İtiraz edilen yasaların Halk Meclisi'nde üçte iki çoğunlukla yeniden onaylanması halinde Devlet Başkanı bu yasaları kanunen yayınlamakla yükümlüdür.

Madde 40

Devlet Başkanı özel af ilan edebilir ve iade-i itibarda bulunabilir.

Madde 41

1. Devlet Başkanı, Milli Güvenlik Kurulu'nun onayından sonra genel seferberlik ve savaş ilan edebilir.

2. Milli birliği, toprak bütünlüğünü veya vatanın bağımsızlığını tehdit eden veya devlet kurumlarının anayasal görevlerini yapmasını engelleyen ciddi bir tehlikenin ortaya çıkması durumunda, Devlet Başkanı, Milli Güvenlik Kurulu'nun onayını aldıktan ve Halk Meclisi Başkanı ve Anayasa Mahkemesi Başkanı'na danıştıktan sonra halka yapacağı bir açıklamayla, en fazla üç ay süreyle, kısmen veya tamamen olağanüstü hal ilan edebilir. Halk Meclisi'nin onayı olmadıkça olağanüstü hal ikinci kez uzatılamaz.

Madde 42

Yürütme makamı aşağıdakileri üstlenir:

1. Kanunları, planları ve onaylanmış programları uygulamak.

2. Devlet işlerini yönetmek ve istikrar ve kalkınmayı sağlayan kamu politikalarını uygulamak.

3. Devlet Başkanının Halk Meclisi'ne teklif etmesi için kanun tasarıları hazırlamak.

4. Devletin genel planlarını hazırlamak.

5. Kamu kaynaklarını yönetmek ve bunların etkin ve şeffaf bir şekilde kullanılmasını sağlamak.

6. Kamu kurumlarını yeniden inşa etmek ve hukukun üstünlüğü ile iyi yönetişimi güçlendirmek.

7. İç güvenlik ve istikrarın artırılmasını ve vatandaşların hak ve özgürlüklerinin korunmasını sağlayan bir güvenlik kurumunu oluşturmak.

8. Ülkenin sınırlarını ve egemenliğini savunmayı, halkı tam bir vatanseverlik ve samimiyetle korumayı ve yürürlükteki yasalara sıkı sıkıya bağlı kalmayı görev edinen profesyonel bir ulusal ordu kurmak.

9. Ulusal çıkarları elde etmek için için uluslararası ilişkileri ve uluslararası örgütlerle iş birliğini güçlendirmek.

III. Yargı Yetkisi

Madde 43

1. Yargı erki bağımsızdır ve hakimler üzerinde yasalardan başka bir otorite yoktur.

2. Yüksek Yargı Konseyi, yargının düzgün işlemesini ve bağımsızlığına saygı gösterilmesini sağlar.

Madde 44

Mahkemeler kanunla kurulur ve yetkileri kanunla belirlenir. İstisnai mahkemelerin kurulması yasaktır.

Madde 45

Yargı sistemi, adli ve idari mahkemelerden oluşan ikili bir yapıya sahiptir.

Yüksek Yargı Konseyi, adli ve askeri yargıyı denetler.

İdari Yargı Konseyi, bağımsız bir yargı ve danışma organı olan idari yargıyı denetler. Bu kurulun yetkileri, hakimlerinin atanma koşulları ve yetkileri kanunla belirlenir.

Madde 46

Devlet davalarının yönetimi Adalet Bakanlığı'na aittir ve yargı yetkisi kanunla düzenlenir.

Madde 47

1. Mevcut Anayasa Mahkemesi feshedilmiş ve yeni bir Anayasa Mahkemesi kurulmuştur.

2. Anayasa Mahkemesi, Devlet Başkanı tarafından dürüst, yetkin ve deneyimli kişiler arasından atanan yedi üyeden oluşur. Çalışma mekanizması ve yetkileri kanunla düzenlenir.

Dördüncü Bölüm: Son Hükümler

Madde 48

Devlet, aşağıdaki yollarla geçiş dönemi adaletinin sağlanmasının önünü açar:

1. Suriye halkına zarar veren ve insan haklarına aykırı olan tüm istisnai yasaların kaldırılması.

2. El konulan mülklerin iadesi de dahil olmak üzere, Suriye halkını baskı altına almak için kullanılan terör mahkemesi tarafından verilen haksız kararların etkilerinin ortadan kaldırılması.

3. Eski rejim tarafından Suriye halkını baskı altına almak için kullanılan medeni belgeler ve gayrimenkul belgeleriyle ilgili istisnai güvenlik önlemlerinin kaldırılması.

Madde 49

1. Şehitleri onurlandırmanın yanı sıra, hesap verebilirliği, gerçeği bilme hakkını ve mağdurlar ile hayatta kalanlar için tazminatı belirlemek üzere, gerçeğe dayalı etkili ve istişari mekanizmaları benimseyen bir geçiş dönemi adaleti komisyonu kurulur.

2. Savaş suçları, insanlığa karşı suçlar, soykırım ve eski rejim tarafından işlenen tüm suçlar kanunların geriye yürümezliği ilkesinden muaf tutulur.

3. Devlet, eski Esed rejimini ve sembollerini yüceltmeyi suç sayar ve işlediği suçları inkar etmek, övmek, haklı göstermek veya küçümsemek kanunen cezalandırılabilecek bir suç olarak kabul edilir.

Madde 50

Bu Anayasal Beyanname, Devlet Başkanı'nın önerisi üzerine Halk Meclisi'nin üçte ikisinin onayı ile değiştirilebilir.

Madde 51

Mevcut yasalar değiştirilmedikçe veya yürürlükten kaldırılmadıkça yürürlükte kalır.

Madde 52

Geçiş dönemi, bu Anayasal Beyanname'nin yürürlüğe girdiği tarihten başlayarak beş miladi yıl olarak belirlenmiştir. Geçiş dönemi, ülke için kalıcı bir anayasanın kabul edilmesi ve buna uygun olarak seçimlerin düzenlenmesinden sonra sona erer.

Madde 53

Bu bildirge Resmi Gazete'de yayınlanır ve yayınlandığı tarihten itibaren yürürlüğe girer.